Op 31 januari verscheen in Het Parool een artikel met de kop: “Middeleeuwse stadsmuur ontdekt bij het Singel”. Weliswaar zitten er enkele blokken van de oude muur in de kade van de Geldersekade, maar nog niet eerder werd een aaneengesloten stuk muur aangetroffen. In dit korte artikel worden enkele foto’s getoond van deze bijzondere vondst. In een eerder artikel op…
Categorie: Alle berichten
Ellendigenkerkhof
In het leven is er tenminste één zekerheid, we gaan uiteindelijk allemaal een keer dood. Dat was vroeger natuurlijk niet anders. Het grootste deel van de overledenen werd begraven in gewijde grond in of rond de kerk. Er waren echter ook uitzonderingen. Zo kon u in een eerder artikel alles lezen over het curieuze Geuzenkerkhof. Deze keer komt een kerkhof…
Heksenvervolging
De 16e eeuw was een bloeitijd van de heksenprocessen. Ook in Amsterdam werden verschillende vrouwen veroordeeld en ongekend hard bestraft voor vermeende tovenarij. In dit artikel wordt aandacht geschonken aan twee processen die in het midden van de 16e eeuw hebben plaatsgehad. Beide zaken zijn opmerkelijk te noemen en zijn het daarom waard om voor het voetlicht te brengen. Aan…
Verkeerschaos
Amsterdam is een prachtige stad en dat weten niet alleen de bewoners. Van heinde en verre komen mensen om de talloze bezienswaardigheden te bezoeken. Aan het verblijf van al deze toeristen kleven de nodige nadelen. Een artikel in Het Parool van 24 juni 2016 had als kop: “Tolerantiegrens drukte bij veel Amsterdammers overschreden”. Je zou zeggen dat de chaotische taferelen…
Schip gekelderd
We schrijven de zomer van 1563. Vanaf het Damrak koos een schip, volgeladen met goud en zilver, het ruime sop met Londen als bestemming. Voor de kust van Engeland kwam het schip echter in de problemen en zonk naar de bodem. Er waren gelukkig geen slachtoffers te betreuren, alleen de lading ging verloren. Enkele maanden later werd echter duidelijk wat…
Middeleeuwse stadsmuur
Aan het einde van de 15e eeuw werd besloten Amsterdam te omringen met een hoge muur om de stad beter te kunnen verdedigen. Een muur waar vandaag de dag amper iets van terug te vinden is maar die in de gehele 16e eeuw bepalend is geweest voor het uiterlijk van de stad. De bouw had niet alleen een grote weerslag…
Spokerij
In Amsterdam woonden talloze rijke en voorname gezinnen. Daar zij hun tijd graag wilden benutten om hun rijkdom verder te vergroten, schoten huishoudelijke klusjes er vaak bij in. Voor dit werk werden dienstmeisjes in huis gehaald. Doorgaans leverde dit dienstverband geen problemen op, maar wel in het geval van Trijntje Abrams. Zij jaagde haar meester en dame de stuipen op…
Botertumult
In 1624 ontstond op de Dam grote opschudding toen de boterverkopers in opstand kwamen. De reden voor dit tumult was de verhoging van de impost (belasting) op de boter. De Republiek had geld nodig en probeerde met het verhogen van de belasting op verschillende goederen de benodigde liquide middelen bijeen te schrapen. De 80-jarige oorlog tegen Spanje kostte de Republiek…
Wrakken in het IJ
In de zomer van 1572 sloten veel steden in Holland en Zeeland zich aan bij de Opstand onder leiding van de protestantse Willem van Oranje. De katholieke koning van Spanje werd hiermee de oorlog verklaard. Amsterdam bleef als vrijwel enige stad de koning van Spanje trouw wat grote gevolgen had voor de stad. De geuzen trachtten de scheepvaart en handel…
Fye Jans versmacht
Misdadigers die in het verleden door de schout van Amsterdam in de kraag werden gegrepen, legden een bekentenis af. Dit gesprek tussen schout en misdadiger werd opgeschreven in het confessieboek. Veelal ging het om lichte vergrijpen als diefstal of hoererij maar enkele misdrijven zijn zo curieus dat het de moeite waard is om er meer aandacht aan te besteden. Deze…
Stadschirurgijn
Mensen die in de 16e eeuw medische verzorging nodig hadden, konden daarvoor terecht in de zes gasthuizen die Amsterdam telde. Deze gasthuizen werden door verschillende broederschappen in de Middeleeuwen gesticht volgens de kerkelijke leer. Dit betekende concreet het verrichten van de ‘zeven daden van barmhartigheid’ waaronder het verzorgen van zieken een plicht was. Om dit nobele doel te bewerkstelligen hielp…
Spaanse Galei
Van Amsterdam zijn talloze stadsplattegronden bekend die een beeld geven van de ontwikkeling van de stad in de 16e en 17e eeuw. Eén van die kaarten is de beroemde plattegrond die Balthasar Florisz. van Berckenrode in 1625 vervaardigde. Het geeft een prachtig beeld van de stad. De kaart is dermate gedetailleerd dat her en der eigenaardigheden zichtbaar zijn. Onder andere…
Geuzenkerkhof
Aan het einde van de zestiende en het begin van de zeventiende eeuw liepen buiten de stadsmuren van Amsterdam talloze paden die naar het achterland leidden. Deze paden hadden intrigerende namen zoals ‘Spaensch Leger’ of ‘Caetsbaanpad’. In enkele transport- en ondertrouwakten komt een naam voor waar weinig over bekend is: het Geuzenkerkhof. Uit de inhoud van de bronnen is niet…
Handel op Archangel
De handel die de VOC vanaf het begin van de 17e eeuw dreef op het verre oosten spreekt enorm tot de verbeelding. Een reis van maanden werd ondernomen om Amsterdamse gezinnen van specerijen te voorzien. Doorgaans gaat alle aandacht uit naar deze handelsactiviteiten terwijl er ook duizenden schepen vertrokken naar landen rondom de Oostzee en nog verder. Een belangrijke plaats…
Stadsmuzikanten
Amsterdam had in de 16e en 17e eeuw veel verschillende soorten ambtenaren in dienst. We zagen eerder de hondenslager en pluimgraaf al voorbij komen. In dit artikel worden de stadsmuzikanten onder de loep genomen. De archiefbronnen geven een prachtig beeld van de werkzaamheden van deze muzikanten. Op 21 juni 1521 werden Anthonys Jansz. en zijn zoon Jacob Anthonysz. tot trompers…
Duivekater
In Amsterdam vierde men in de 16e en 17e eeuw Kerst en Nieuwjaar met een fijn en licht gezoet gebak dat duivekater werd genoemd. Dit gebak had zijn oorsprong in de Zaanstreek en Amsterdam. In verschillende Amsterdamse bronnen komen de duivekaters voor. In dit verhaal wordt niet alleen de historische context weergegeven, de lezer kan na het lezen ook aan…
Boombeplanting
In alle beschrijvingen uit de 17e eeuw wordt Amsterdam geroemd om zijn bomen. Als één van de eerste Europese steden werd vanaf het einde van de 16e eeuw op grootschalige en systematische wijze de boomaanplant ter hand genomen. Om een dergelijke operatie in goede banen te leiden werden vanuit stadswege houtvesters en stadsgaardeniers in dienst genomen om erop toe te…
Opsporing Verzocht
In een grote stad als Amsterdam woonden in de 17e eeuw niet alleen mensen die het hart op de goede plek hadden. Het had ook een grote aantrekkingskracht op personen die kwaad in de zin hadden. Doorgaans konden deze mensen na een misdaad snel opgepakt worden door de schout en passend gestraft worden. Er waren echter zaken waarvan de dader…
Weeshuisziekte
In januari van het jaar 1566 werd de bevolking van Amsterdam opgeschrikt door een geheimzinnige ziekte die onder de kinderen van het Burgerweeshuis uit was gebroken. De kinderen leken door een boze geest bezeten: ze raakten buiten zichzelf, klommen als katten tegen de muren en op de daken, ze spraken met lispelende tongen vreemde woorden uit en braakten scherpe voorwerpen…
Vierde uitleg
Met de derde vergroting kwam een enorm oppervlakte bouwgrond binnen de stadsmuren te liggen. De vergroting was binnen een aantal jaren volgebouwd. In 1618 was nauwelijks een bouwkavel te verkrijgen. Niet alleen de behoefte aan nieuwe bouwgronden noopte het stadsbestuur om aan een vierde uitleg te denken, ook de fortificatie rondom de stad moest verbeterd worden. Al snel na de…
Moordsoldaat
Het uitgaansleven in 17e-eeuws Amsterdam was bijzonder levendig. Talloze kroegen, wijnhuizen, bordelen en herbergen waren in de stad te vinden. Door de fanatieke alcoholconsumptie kwam het geregeld voor dat beschonken bezoekers met elkaar op de vuist gingen. Sporadisch liepen deze vechtpartijen zodanig uit de hand dat er zwaargewonden en doden vielen. Een dergelijk voorval vond op vijf maart 1667 plaats.…
Pesthuis
Voor zieken en bejaarden bestonden er in Amsterdam verschillende gespecialiseerde gasthuizen die zorg verleenden. Na de Alteratie in 1578 werden de ontruimde kloosters van de Oude en Nieuwe Nonnen ingericht als het Sint-Pietersgasthuis (Binnengasthuis). In dit gasthuis werd in 1594 een pesthuis gebouwd. Als gevolg van de explosieve bevolkingsgroei vanaf het einde van de 16e eeuw was dit pesthuis al…
Clandestiene vishandel
Vanaf het moment dat de eerste mensen zich vestigden langs de oevers van de Amstel, werd er één product volop verorberd en dat was vis. Met de Amstel, het IJ en de Zuiderzee in de nabijheid was er een grote variëteit beschikbaar in middeleeuws Amsterdam. Er was zoveel vis binnen handbereik dat het niet alleen voldoende was voor de eigen…
Vuurwerk
In de Middeleeuwen had Amsterdam twee keer te maken met een grote stadsbrand. Door het gebruik van open vuren, houten huizen en nauwe straten was het bijna onmogelijk om de brand een halt toe te roepen. In 1421 brandde een derde deel van de stad af. Enkele decennia later, in 1452, werd bijna driekwart van middeleeuws Amsterdam in de as…
Hondenslager
De hond is zowel nu als vroeger het gezelschapsdier bij uitstek. In de Middeleeuwen bewaakten ze lijf en goed van de baas, hielpen bij de jacht en trokken karren voort. Dit waren honden die van nut waren, in tegenstelling tot de vele zwerfhonden die aanwezig waren in de stad. Deze werden als gevaarlijk en vies beschouwd en daar moest paal…